In het ledenblad van de Historische Vereniging “Den Ouden Dijk”van juni 2009 was een uitgebreide beschrijving te vinden van de historie van “Soli Deo Gloria”. Deze publicatie is opgesteld door de voorzitter van de historische vereniging Marinus van Maaren.
Op deze pagina, met dank aan de historische vereniging, de complete weergave:
Zanglustige vereniging 100 jaar
Een van de oudste foto’s van het koor Excelsior. In het midden achter de tafel meester Kuijpers
Marinus van Maaren
Op 1 november 2009
is het 100 jaar geleden dat in Herwijnen een aantal zanglustigen het initiatief nam om een zangvereniging op te richten. In die tijd was men aangewezen op de meer of minder muzikale begaafdheden van één van de vooraanstaande inwoners, wat in Herwijnen ook het geval was met de nieuwbakken zangvereniging. De plaatselijke onderwijzer, meester Kuijpers, gaf aan de leerlingen van de “School met de Bijbel” niet geheel onverdienstelijk zangles. Met die kennis begon meester Kuijpers als dirigent van de zangvereniging. Zo had Herwijnen in 1909 een zangvereniging, naast een muziekvereniging die reeds in 1898 was opgericht. De vereniging kreeg bij de oprichting één van de meest voorkomende verenigingsnamen in Nederland “Excelsior” (steeds hoger) mee. Excelsior, geen bijster originele naam, maar wel met inhoud, was niet de eerste zangvereniging van Herwijnen. Uit onderzoek blijkt dat een uit Heusden afkomstige kleermaker, Hermanes Leonardes Tans, in 1855 de dirigeerstok in Herwijnen ter hand had genomen. De oefenavonden van Excelsior werden gehouden in het lokaal waar meester Kuijpers overdag les gaf. Bij gebrek aan financiële middelen om bladmuziek te kopen schreef Kuijpers de muziek op het schoolbord. De beloning van de dirigent was geen vetpot, want voor zegge en schrijve één gulden per maand moest de beste man proberen de koorleden de eerste beginselen van muziek bij te brengen. Er werd een (huishoudelijk) reglement vastgesteld waar ondermeer in stond dat het bestuur wordt gekozen door de leden van de vereniging bij meerderheid van stemmen. Bij staking van stemmen wordt de oudste als gekozen beschouwd. De contributie bedraagt tenminste 5 cent per week. De leden waren verplicht afwezigheid te melden bij het bestuur met opgave van reden(en). Onwettig verzuim werd bestraft met een boete van 10 cent.
Eenzelfde boete hing een lid boven het hoofd, die het waagde de orde tijdens de jaarvergadering te verstoren. Roken tijdens de repetitie was verboden, terwijl het ook verboden was zich zonder toestemming van de voorzitter buiten het leslokaal te begeven. Een strenge straf volgde na verzuim van de repetities zonder voorkennis gedurende vijf achtereenvolgende malen. Dit verzuim werd het lid noodlottig en deze werd dan ook zonder pardon als lid geschrapt. Dit reglement bleef 60 jaar van kracht.
Dat meester Kuijpers zijn vak verstond bleek al spoedig na de oprichting, want in 1910 werd de eerste uitvoering van Excelsior gegeven. Dat werd een zodanig succes dat uit het batig saldo van de uitvoering de eerste muziekstukken konden worden aangeschaft. In een vroege ochtend van het jaar 1911 vertrok het koor per paard en wagen naar het station te Waardenburg waar het gezelschap de trein nam naar Soestdijk. Het koor viel namelijk de eer te beurt om samen met andere koren een serenade te brengen aan niemand minder dan koningin Emma. In het begin van hun bestaan namen zij deel aan verschillende concoursen wat de ontwikkeling van de zang ten goede kwam. In die periode bezocht het koor een concours en behaalde daar een derde prijs. Men gaf de moed niet op en oefende voor een eerste plaats. Helaas, de eerste poging mislukte doordat één van de dames de druk tot presteren niet aankon en flauw viel. Toch kwam men met een eerste prijs thuis, doordat hetzelfde lied met een groter zelfvertrouwen nogmaals gezongen mocht worden. Bijna 20 jaar is meester Kuijpers dirigent geweest van Excelsior en nadat deze bedankte werd de dirigeerstok overgenomen door de Herwijner A.W. van Boggelen, eerder dirigent van fanfarekorps Wilhelmina. A.W. van Boggelen werd op zijn beurt opgevolgd door de heer Akkerman en de heer De Groot. Excelsior maakte in de dertiger jaren van de vorige eeuw, de huidige crisisperiode wordt wel vergeleken crisis in de dertiger jaren, een dieptepunt door. Hoewel men uit de naam op zou maken dat de leden het steeds hogerop zochten, ging het met de vereniging bergafwaarts. In die donkere tijden onderging de vereniging een naamswisseling en werd: “Excelsior” omgedoopt in “Soli Deo Gloria”. De 18 leden tellende vereniging zette een grote ledenwerfactie op touw en aan die mensen, die toen nog het koor vormden heeft men het voor een groot gedeelte te danken dat de vereniging kon blijven voortbestaan. Inmiddels was ook een nieuwe dirigent aangesteld en wel de heer Van der Leeden uit Leerdam, die per fiets door de polder van Asperen naar Herwijnen kwam. Uit een programma uit 1939 blijkt dat het koor nog steeds repeteerde in de Christelijke School.
Onder leiding van Van der Leeden werd er acht jaar hard gewerkt aan de muzikale kwaliteiten van het koor.
Hij componeerde verschillende stukken waaronder “De Klokken Luiden” wat hij opdroeg aan “zijn” Christelijk Gemengd Koor “Soli Deo Gloria” te Herwijnen.
Van der Leeden werd opgevolgd door de heer Nath, die na zijn overlijden door de heer Van Houwelingen werd opgevolgd. Intussen was er weer een donkere periode aangebroken en ditmaal niet alleen voor Soli Deo Gloria maar voor ons hele land. De tweede wereldoorlog was uitgebroken en gedurende deze jaren moet de zang- vereniging, omdat zij zich niet wilde aansluiten bij de door de bezetter ingestelde Kultuurkamer, een tijdje onderduiken.
Omdat kerkkoren zich niet behoefden aan te sluiten bij die Kultuurkamer werd Soli Deo Gloria tijdelijk omgedoopt tot Gereformeerd kerkkoor. Dat het koor in de oorlog niet stil had gezeten bleek op de eerste Koninginnedag na de bevrijding van ons land, toen het herrezen Soli Deo Gloria een programma van vaderlandse liederen door Herwijnen liet klinken. De dirigentenplaats van de heer Van Houwelingen werd na de oorlog al spoedig ingenomen door de heer Van Barendrecht uit Sliedrecht, die op zijn beurt weer werd opgevolgd door de heer P. van Boggelen uit Herwijnen. Dat de vereniging vooruitstrevend was bleek uit de viering van hun 40-jarig bestaan in 1949 dat de vereniging vierde in 1948 en toen pas 39 jaar bestond. Het 60- en 65-jarig jubileum werd daarentegen wel in het juiste jaar gevierd. Het ledenaantal van 37 bleef in die jaren stabiel. De repetitieavonden werden trouw bezocht. Dirigent Van Boggelen werd opgevolgd door de welbekende Jan Bonefaas die door zijn spel op orgel of piano, van cantates en klassieke werken van Bach, menig toehoorder deed ontroeren. Zijn opvolgers waren achtereenvolgens Frans van Tilburg, de heer P. de Serke en de heer L. Groeneveld. Onder leiding van laatstgenoemde nam het koor in 1975 deel aan het Nederlandse Koorfestival georganiseerd door de AVRO. Soli Deo Gloria heeft door de jaren heen altijd een onderafdeling gehad, namelijk het kinderkoor “De Margrietjes”. Het koor bestond in 1979 uit 35 kinderen en repeteerde wekelijks onder leiding van de heer W.M. de Joode. Het kinderkoor werd in 1999 geleid door Leontien Heykoop die ook de kinderen instrumentaal begeleidde. In die tijd stond het christelijk gemengde koor Soli Deo Gloria onder leiding van Bert van Straten. Met Van Straten had het koor een professional binnengehaald. Hij haalde in 1986 zijn diploma aan het gymnasium te Venlo. Vervolgens studeerde hij piano aan het Utrechts Conservatorium. In de jaren tussen 1945 en 1999 ging het wisselend met de vereniging. Het ledental schommelde tussen de veertig en zestig. Het koor is aangesloten bij de Koninklijke Bond van Christelijke Zang- en Oratoriumverenigingen. Het koor ontwikkelde haar vaste activiteiten en verzorgde met regelmaat zangavonden in Huize Avondlicht in Herwijnen en verpleeghuis het Nieuwe Gasthuis te Gorinchem. Hiervoor was bewust gekozen in plaats van deelname aan concoursen. Net als iedere vereniging kende ook het koor zijn ups en downs. Doordat het gemengde koor voornamelijk kerkelijke muziek ten gehore bracht en omdat het ledenaantal zorgwekkend afnam, was de vereniging in het begin van de 21ste eeuw genoodzaakt het repertoire te wijzigen en zo mogelijk het ledenbestand te verjongen.
Met de komst van dirigent Wim Gout werd het repertoire aangepast en zingt men nu voornamelijk Nederlandse, gospelachtige en musicalnummers. Het ledenbestand groeide uit tot veertig zanglustige leden. En dat de oudjes het ook nog goed doen bewijst Leen van Zandwijk, die zijn aantree in 1942 nog goed weet te herinneren en weet te vertellen dat hij pas lid werd toen hij de landbouwschool doorlopen had. Op de eerste repetitie avond kwam Leen met twee neven naar het koor en moest voorzingen bij meester Van
Houwelingen. Tot de pauze stonden wij bij de bassen, weet Leen te vertellen. Maar ik moest daarna bij de tenoren gaan staan. Hij herinnerde zich de prachtige tenorstem van Van Houwelingen. In zijn 67-jarig lidmaatschap moest Leen van Zandwijk noodgedwongen zes weken verstek laten gaan in de oorlog 1940 – 1945 wegens dreigende tewerkstelling in Duitsland (Van 24 augustus tot 6 oktober 1943 was hij ondergedoken bij Kees en Teun Vroege aan de Nieuweweg).
Dat ”Soli Deo Gloria” mag groeien en bloeien in lengte van jaren.